Zanim zaczniemy
Pierwsze testy procesorów Phenom, opublikowane przed trzema tygodniami przez czołowe portale internetowe, nie pozostawiły złudzeń - procesor nie jest tak szybki, jak się tego po nim spodziewaliśmy. Pogłoski i plotki krążące po internecie mówiły o nadchodzącym pogromcy Core 2 Duo. Ciut głębsza analiza architektury procesora wyjawiała jednak, że poczynione w nim zmiany nie są aż tak radykalne w stosunku do architektury procesorów Athlon 64 X2, by móc spodziewać się potężnego wzrostu wydajności (a mówiono o przyroście szybkości nawet rzędu 40% zegar w zegar!). Wszyscy po cichu liczyliśmy jednak na to, że Phenom mimo wszystko pokaże pazury i może nie rozgromi Core 2 Duo, ale przynajmniej go o tych kilkanaście procent wyprzedzi.
Rzeczywistość nie jest jednak aż tak różowa. Phenom okazał się procesorem szybkim, ale nie na tyle, by wyprzedzić Core 2 Duo, a w zasadzie Core 2 Quad, bo mówimy tu o rywalizacji procesorów cztero-, a nie dwurdzeniowych. Z naszych wstępnych analiz wynika, że Phenom cechuje się porównywalną wydajnością w stosunku do tak samo taktowanego Core 2 Quad (Kentsfield), niestety z przewagą układów Intela. Nie mieliśmy jednak dostatecznie czasu, by przeprowadzić dogłębnych testów, w dodatku testowany przez nas wcześniej model procesora AMD zmusił nas do nienaturalnego obniżenia zegara procesora Intela, by porównanie uczynić ciekawszym, ale niestety mniej realnym (gdyż nie ma czegoś takiego jak Core 2 Quad 2,2 GHz, w dodatku nie ma procesorów Core 2 Quad z szyną FSB 800 MHz).
Dziś będzie znacznie ciekawiej, bo porównywać będziemy ze sobą sklepowe procesory - albo "sklepowe z przyszłości", bo w sklepach pojawią się dopiero na początku przyszłego roku. Planujemy przeprowadzić znacznie więcej testów, z czego wiele to testy, które nam zaproponujecie. Wspólnie wyciągniemy wnioski, czy Phenom jest, czy nie jest wart zakupu.
Sami przedstawiciele firmy AMD po premierze produktu wyciągnęli jeden zasadniczy wniosek: należy obniżyć ceny procesorów. Phenomy mają być pod tym względem bardzo konkurencyjne względem Core 2 Quad, zwłaszcza nadchodzących modeli 45 nm. Zwłaszcza interesujące może być to w przypadku modeli 9500 (2,2 GHz) i 9600 (2,3 GHz), które mają być najtańszymi czterordzeniowymi procesorami na rynku. Ale o tym przekonamy się dopiero w styczniu, gdy pojawią się nowe modele Phenomów, a w sklepach pokażą się też "cywilne" wersje Penrynów (dostępne obecnie to wyłącznie modele edycji Extreme).
Phenom - prócz spodziewanej niższej ceny - oferuje też kilka niewątpliwych zalet nad produktami "niebieskiej konkurencji". Procesory mają zapewniać większą kompatybilność, zarówno ze starymi płytami głównymi AM2, jak również z tym nadchodzącymi, wyposażonymi w podstawki AM2+. Platformę Spider z procesorem Phenom będzie można także łatwo modernizować - jeśli pojedyncza karta graficzna to dla nas za mało, dokupujemy drugą. Nadal wydajność nas nie zadowala? Dokładamy trzecią, a nawet czwartą. Niestety na chwilę obecną takiej funkcjonalności nie oferuje żadna płyta główna pod procesory Intel.
Dużo naczytaliśmy się także o niesławnym błędzie TLB w sprzedawanych obecnie procesorach Phenom. Niestety problem dotyczy wszystkich układów na rynku (modele 9500 i 9600), a więc zarówno modeli inżynieryjnych, testowanych przez dziennikarzy, jak i procesorów, które trafiły do sklepów. Problem objawia się podobno niezwykle rzadko, a powodować może zawieszenie się komputera podczas gdy wszystkie rdzenie procesora są obciążone. Błąd z buforem TLB zostanie wyeliminowany w rewizji B3 procesorów Phenom, które pojawią się w sklepach w pierwszym kwartale przyszłego roku. Procesory nie będą wcale szybsze od sprzedawanych obecnie (wbrew temu, co obiecywali nam przedstawiciele AMD przekazując nam Phenoma 9500 do testów), ale nie będą się wieszać. Chyba zatem warto wstrzymać się teraz z zakupem Phenoma i poczekać na poprawiony model B3. Jeśli ktoś jednak trafi na procesor w obarczonej błędem rewizji B2, będzie musiał zainstalować specjalną łatkę, która eliminuje problem, ale jednocześnie wpływa na obniżenie wydajności - nawet o 10%.
A co w przyszłym roku? Już w wersji B3 pojawią się nowe Phenomy o zegarach dochodzących nawet do 3 GHz (mają zadebiutować w pierwszym kwartale 2008). W późniejszym terminie w sklepach mają się pojawić procesory AMD produkowane w wymiarze technologicznym 45 nm (K10.5). Mniejszy wymiar spowoduje obniżenie kosztów produkcji procesorów (a więc przyczyni się do dalszego obniżania ich cen), umożliwi podniesienie ich zegarów, ale także ma wpłynąć na ich przyspieszenie nawet przy tym samym zegarze. Podobno Phenomy 45 nm cechować się będą krótszymi opóźnieniami przy odwołaniach do pamięci cache. Na razie informacje te nie zostały potwierdzone, bo próbki 45-nanometrowych procesorów AMD jeszcze nie działają.
Phenomy nie spowodują wycofania ze sprzedaży układów Athlon 64 X2 czy Sempron, które nadal chętnie nabywane są przez czułych na ceny klientów.
Podano do stołu!
Przed nami leży procesor Phenom 9900, którego zamierzamy pomęczyć dziś wieczorem oraz jutro przez cały dzień. Układ trafił do nas w wersji inżynieryjnej, co widać po jego oznaczeniach. Procesor jest też wykrywany przez oprogramowanie diagnostyczne jako "AMD Engineering Sample". Sam procesor z wyglądu nie różni się od Phenoma 9500, którego przedstawiliśmy w listopadzie, a także od układów Athlon 64 X2 czy Athlon 64. Pasuje do płyt głównych z podstawką AM2 i AM2+. Taktowany jest zegarem - przypomnijmy - 2,6 GHz.
Układ rozpoznawany jest przez CPU-Z 1.41 jako "AMD Engineering Sample (ES)". Wersja 1.42 programu zawiesza się przy próbie rozpoznania procesora.
Jeszcze zrzut ekranowy z aplikacji AMD OverDrive, która również nie podała nam właściwej nazwy procesora.
Procesor zainstalowaliśmy na płycie głównej Gigabyte GA-790FX-DQ6 z chipsetem AMD 790FX.
Zestaw uzupełniliśmy o 2 GB pamięci Corsair Dominator TWIN2X2048-8500C5D, która pracuje przy ustawieniach DDR2 1066 i opóźnieniach 5-5-5-15 2T. Do większości testów użyjemy karty graficznej Radeon HD 3850 - celowo wybraliśmy ten model, bo planujemy porównać wyniki pomiarów z tymi zmierzonymi niedawno na platformie Spider z procesorem AMD Phenom 9500.
Ponieważ ciekawiło Was porównanie Phenoma 9900 do układu Athlon 64 X2, na wykresach wydajności umieściliśmy także procesor Athlon 64 X2 5200+ - taktowany jest takim samym zegarem (2,6 GHz). Od Phenoma różni go przede wszystkim to, że Athlon 64 X2 to procesor dwurdzeniowy. Umożliwia też tylko ustawienie pamięci w tryb DDR2 800. Na pewno jednak porównanie Phenoma 9900 do Athlona 64 X2 5200+ pokaże, czy warto przesiadać się na procesor czterordzeniowy.
Oczywiście nie obędzie się bez porównania do procesorów Intela. Przygotowaliśmy dwa układy: Intel Core 2 Extreme QX9770 (Penryn) oraz Intel Core 2 Extreme QX6700 (Kentsfield). Procesory są z co prawda z innej półki cenowej niż bohater artykułu, ale ich główną zaletą jest odblokowany mnożnik. Wykorzystamy ten fakt do tego, by obniżyć im zegary do poziomu 2,66 GHz, czyli prawie takiego samego, z jakim pracuje nasz Phenom (w rzeczywistości QX6700 też pracuje z zegarem 2,66 GHz ;)). Core 2 Extreme QX6700 udawać będzie układ Core 2 Quad Q6700 (Kentsfield 2,66 GHz, 65 nm, 8 MB cache L2), natomiast Core 2 Extreme QX9770 po obniżeniu zegara do 2,66 GHz działać będzie jako procesor Core 2 Quad QX9450 (Yorkfield 2,66 GHz, 45 nm, 12 MB cache L2), który ma się pojawić w sklepach w styczniu (chociaż plotki głoszą, iż premiera ma być przesunięta na luty, a być może nawet marzec).
Specjalnie na Waszą prośbę nasze testy uzupełniliśmy o pomiary przeprowadzone także na procesorze dwurdzeniowym - Core 2 Duo E6700 (2,66 GHz), którego zaemulowaliśmy przy pomocy układu Core 2 Extreme X6800. W planach mamy również uzupełnienie artykułu o wyniki procesora Athlon 64 X2 5200+ (2,6 GHz). Przekonamy się, jak duży przyrost wydajności uzyskać można po przejściu z procesora dwurdzeniowego na układ czterordzeniowy o tym samym zegarze.
Procesory Intel zainstalowaliśmy na płycie głównej Gigabyte GA-P35-DQ6.
Na zestawach testowych zainstalowaliśmy system Windows Vista Ultimate 32-bit.
Czekamy na Wasze propozycje testów, które spisujcie w komentarzach do tego artykułu. Tymczasem my ruszamy z naszym standardowym zestawem pomiarów - na dobry początek.
Testy syntetyczne
Zaczynamy od pomiarach w kilku syntetykach - bardziej w celach diagnostycznych, niźli celem oceny realnej wydajności procesorów. Jak wiemy, syntetyki często mają niewiele wspólnego z rzeczywistą wydajnością w aplikacjach użytkowych czy grach.
W testach procesora Phenom 9900 uzyskuje dwukrotnie wyższe wyniki od procesora Athlon 64 X2 5200+, taktowanego tym samym zegarem (2,6 GHz).
Aplikacje
Pora przejść do testów zbliżonych do rzeczywistości. Zaczniemy od modelowania scen 3D. Cinebench to łatwy w użyciu benchmark pozwalający ocenić wydajność komputera w narzędziu Cinema 4D. Program generuje obraz metodą raytracingu w jednym wątku (1 CPU) oraz w tylu wątkach, ile logicznych procesorów udostępnia maszyna. W przypadku Phenomów i Core 2 Quad Cinebench tworzy scenę pracując na czterech wątkach jednocześnie.
W teście 1 CPU Phenom 9900 wyraźnie ustępuje procesorom Core 2 Quad taktowanym porównywalnym zegarem. Układ AMD zadowolił się jedynie wydajnością o włos lepszą niż... Core 2 Quad 2,2 GHz...
Dwurdzeniowy procesor Intela - Core 2 Duo E6700 - uzyskał taki sam wynik, jak procesor czterordzeniowy o tym samym zegarze - Core 2 Quad Q6700. Z kolei dwurdzeniowy Athlon 64 X2 5200+ generował testową scenę o kilka sekund dłużej od Phenoma 9900.
W trybie x CPU, w którym do tworzenia sceny (efektowny motocykl) Cinebench zaangażował wszystkie rdzenie porównywanych procesorów, Phenom również pokonał jedynie układ Core 2 Quad 2,2 GHz.
Oczywiście wszystkie czterordzeniowe procesory rozgromiły dwurdzeniowego Core 2 Duo E6700, a tym bardziej Athlona 64 X2 5200+. Phenom 9900 ukończył test w czasie niemal dwukrotnie krótszym niż taktowany tym samym zegarem Athlon 64 X2!
W najpopularniejszym programie do raytracingu, 3ds max, Phenom wypadł już wyraźnie lepiej. Testową scenę caustics_two_lightmax.max renderował tylko o sekundę dłużej niż Kentsfield 2,66 GHz. Także tutaj widać wyraźnie przewagę czterordzeniowego Phenoma nad dwurdzeniowym Athlonem 64 X2, od którego Phenom okazał się przeszło dwukrotnie szybszy.
W innej scenie, swim_pool_dgs.max (wykorzystującej renderer mental ray), Phenom 9900 jest najszybszym procesorem w naszym zestawieniu. To znak, że Phenomy bardzo dobrze radzą sobie w 3ds max.
Skoro już jesteśmy przy raytracingu, to ciekawą aplikację przygotował Michael Piepgras. Stworzył on system RealStorm pozwalający na tworzenie scen metodą raytracingu w czasie rzeczywistym! Piepgras udostępnił także benchmark, przy pomocy którego możliwe jest porównywanie ze sobą wydajności procesorów. Uwaga: RealStorm Benchmark 2006 obciąża wyłącznie procesor oraz pamięć, karta graficzna nie ma tu znaczenia! Szkoda tylko, że potrafi wykorzystać tylko jeden rdzeń procesora...
Phenom 9900 wypadł tutaj najsłabiej. Uległ nawet Athlonowi 64 X2.
Na Waszą prośbę przeprowadziliśmy test konwersji pliku MPEG-2 do DivX w najnowszej wersji 6.8. Niestety program nie wykrył rozszerzeń SSE4A procesora Phenom i zaproponował ich realizację z wykorzystaniem rozszerzeń SSE2...
Jak pamiętamy z testów Penryna, SSE4 daje mu w DivX konkretny przyrost wydajności. I tym razem zaobserwujemy podobny efekt.
Phenom pokazał pazurki. Nasz testowy wideoklip skonwertował do formatu DivX w czasie szybszym niż Core 2 Quad Q6700. Jednak Penryn, dzięki instrukcjom SSE4, jest nadal niepokonany.
DivX jest wyraźnie aplikacją wielowątkową, która wykorzystała dodatkowe rdzenie w Phenomie. Porównajcie wynik Phenoma 9900 do Athlona 64 X2 5200+.
Konwersja tego samego pliku MPEG-2 do formatu XviD 1.1.3 okazała się już zadaniem trudniejszym dla Phenoma. Ustąpił on pola Kentsfieldowi, a wynikowy plik generował o 40 sekund dłużej. XviD - co widać na wykresie - nie potrafi wykorzystać dodatkowych rdzeni w procesorze. Phenom potrzebował tyle samo czasu na wygenerowanie pliku docelowego, co Athlon 64 X2.
Skoro już tak konwertujemy wideo, zmierzyliśmy także czas konwersji pliku MPEG-2 w rozdzielczości Full HD (1920x1080) do pliku WMV HD o tej samej rozdzielczości.
Phenom uległ co prawda czterordzeniowym układom Intela, ale siedzi im na ogonie.
Kolejną ciekawą aplikacją jest popularny archiwizer - WinRAR. Program dysponuje wbudowanym testem wydajności. Wynika z niego, że Phenom wyprzedza Kentsfielda 2,66 GHz, a ustępuje (zresztą tylko o włos) jedynie Penrynowi.
Czy test z benchmarka przełoży się na wyniki rzeczywiste? Przeprowadziliśmy tutaj dwa testy. Pierwszy polegał na kompresji jednego pliku VOB (film MPEG-2) o rozmiarze 250 MB - to zresztą ten sam plik, który wykorzystujemy do testów konwersji DivX i XviD. Drugi test to kompresja przeszło 3,5 tysiąca małych pliczków o łącznej objętości 420 MB (katalog Shaders gry Far Cry ;-)). Zobaczmy na czasy kompresji.
I rzeczywiście, wyniki benchmarka pokrywają się z rezultatami rzeczywistymi. Phenom skompresował testowy plik tak samo szybko, jak taktowany podobnym zegarem Kentsfield. Penryn nadal prowadzi. Widzimy ponadto, że przy kompresji pojedynczego pliku wykorzystywane są dodatkowe rdzenie procesora - wystarczy porównać czas kompresji na Phenomie i Athlonie 64 X2.
W przypadku kompresji wielu malutkich plików procesory AMD wyraźnie ustąpiły pola układom Intela. Najprawdopodobniej to zasługa pojemnej pamięci cache L2 w układach Core 2 Duo i Core 2 Quad. Co ciekawe, dwurdzeniowy Core 2 Duo poradził sobie w tym teście najlepiej, sprawniej nawet od czterordzeniowego Kentsfielda i Penryna.
Gry
I wreszcie chwila na rozrywkę - czy Phenom to dobry procesor do gier? Najpierw kilka wyników z 3DMark06...
Phenom 9900 trzyma się ścisłej czołówki, a w wynikach ogólnych 3DMark06 uzyskuje rezultat na poziomie Core 2 Quad Q6700. W teście procesora Phemom wypadł już gorzej. Ale ale - 3DMark06 to znów test syntetyczny. Jak Phenom 9900 wypada w grach? Pierwsza to nasz ulubiony Far Cry. Pojawiają się mu siwe włosy, a w dodatku nie jest już straszny nawet dla pecetów z najniższej półki. Ale to wciąż nasza ulubiona gra, do której lubimy wracać nawet po ponad trzech latach od jej premiery. Phenomy wyraźnie dostają tu zadyszki, chociaż - oczywiście - do Far Cry wszystkie porównywane przez nas procesory nadają się wyśmienicie ;-) Co ciekawe, najwyższy wynik wśród procesorów AMD uzyskaliśmy na procesorze Athlon 64 X2.
Druga gra - specjalnie dla Was - Crysis. Użyliśmy testu wbudowanego w grę (CPU Benchmark). Pomiary przeprowadziliśmy w rozdzielczości 1024x768 przy ustawieniach Medium, by zminimalizować wpływ karty graficznej (a więc by jak najbardziej uwypuklić różnice między procesorami).
Chociaż na platformie Phenom 9900 uzyskaliśmy wyraźnie lepszy wynik niż na tej z procesorem Phenom 9500, to wciąż do procesorów Intela daleko. Nawet Core 2 Quad o zegarze obniżonym do 2,2 GHz jest szybszy od taktowanego zegarem 2,6 GHz Phenoma... Ale sytuacja jest naprawdę nieciekawa, gdy spojrzymy na wyniki Core 2 Quad Q6700 i Core 2 Quad Q9450.
Phenom 9900 ponownie troszkę lepiej od Athlona 64 X2 taktowanego takim samym zegarem.
Kolejna gra - Unreal Tournament 3.
Tym razem Phenom rownież uległ czterordzeniowym procesorom Intela. Ciekawe, że Core 2 Duo E6700 uzyskał dwukrotnie niższy wynik od Core 2 Quad Q6700. Podobnie Athlon 64 X2, który uzyskał mniej niż połowę klatek na sekundę renderowanych przez Phenoma! Wygląda więc na to, że Unreal Tournament 3 czerpie pełnymi garściami z procesorów wielordzeniowych!
Temperatura i pobór mocy
Ciekawi Was, czy Phenom 9900 się mocno grzeje, czy też nie. Procesor chłodzimy coolerem Akasa AK-876 o budowie podobnej do Arctic Coooling Freezer 64. Wskazania BIOS-u to 43-44oC przy wiatraku obracającym się z szybkością około 2000 RPM. Chcieliśmy być sprytni i sprawdzić temperaturę przy pomocy narzędzia AMD OverDrive. Problem w tym, że program, którym dysponujemy, chyba nie jest do końca kompatybilny z procesorami AMD ;-)
Wskazania programu to: 0 stopni na wszystkich czterech rdzeniach procesora. Dodatkowo widzimy takie kwiatki, jak temperatura obudowy 84 stopni (!), temperatura zasilacza 38 stopni i - uwaga - temperatura układu graficznego - 190 stopni Celsjusza!!! A mówiono, że Radeon HD 3850 się nie grzeje ;-)
A tak juz całkiem serio - musieliśmy sięgnąć po inne narzędzie. EVEREST wskazał temperaturzę na procesorze na poziomie 85 stopni w stanie spoczynku, podczas gdy według Sandry było to już tylko 35 stopni. By mieć pewność co do poprawności wskazania temperatury sięgnęliśmy po aplikację EasyTune5, dołączoną do płyty głównej Gigabyte GA-790FX-DQ6, na której testujemy Phenoma. W stanie spoczynku procesor osiąga temperaturę na poziomie 35oC, według EasyTune5. Wiatraczek na procesorze obraca łopatkami z prędkością około 1500 RPM, jest zatem cichutki.
Procesor rozgrzaliśmy następnie aplikacją Prime95 25.5, która potrafi obciążyć wszystkie rdzenie procesora. Jego temperatura wzrosła do 51oC, a wiatrak przyspieszył do ponad 2300 RPM. Radiator na procesorze był ciepły, ale nie gorący. Phenom 9900 nie grzeje się zatem jakoś szczególnie.
Jeśli zaś chodzio pobór mocy - nasz miernik wskazuje 98 W dla całego komputera z procesorem Phenom 9900 w trybie spoczynku (pulpit Windows). Maksymalny zanotowany przez nas pobór mocy to 253 W pod obciążeniem (Prime95 In-place large FFTs). Dla porównania, ten sam zestaw z procesorem Athlon 64 X2 5200+ pobierał 95 W w spoczynku i zaledwie 147 W pod obciążeniem.
Procesory Intel, za sprawą funkcji Enhanced Intel SpeedStep (EIST), w spoczynku obniżają mnożnik do 6, a także napięcie zasialące do 1,1 V w przypadku układów Kentsfield oraz 0,998 V w przypadku układów Penryn. Core 2 Qad Q9450 w trybie spoczynku pracuje więc z zegarem 2 GHz (6 x 333 MHz), a Core 2 Quad E6700 - 1,6 GHz (6 x 266 MHz).
Dla porównania Phenom 9900 obniżył mnożnik do 6,5, co wpłynęło na zmniejszenie jego zegara do 1,3 GHz (patrz ilustracja poniżej). Dodatkowo napięcie zasilajace procesor zostało zredukowane do 1,05 V. Stąd właśnie relatywnie niewielki pobór mocy w trybie idle przez komputer z Phenomem.
Pod obciążeniem wszystkie procesory pracują już "pełną parą", przy swoich nominalnych częstotliwościach taktowania i przy nominalnym napięciu zasilającym. Wtedy pobór mocy jest największy.
Pod obciążeniem Phenom "żre" jednak dużo prądu. Zmierzony przez nas pobór mocy był największy na platformie Spider. Pobierała ona z gniazdka o przeszło 100 W więcej mocy niż ten sam komputer, ale z procesorem Athlon 64 X2.
Zgodność z płytami AM2
Jedną z ważniejszych zalet platformy Spider ma być jej prognozowany długi żywot. Jeśli zakupimy obecnie taką platformę, AMD obiecuje możliwość upgrade'u o szybsze procesory, szybsze czy dodatkowe karty graficzne przez najbliższe dwa lata. Podobne obietnice słyszeliśmy przy okazji premiery podstawki Socket AM2 - miała ona zapewnić dłuższy żywot płytom głównym pod procesory AMD i ułatwić wymianę procesora na szybszy w przyszłości.
Teraz mamy okazję przekonać się naocznie, jak ma się sprawa obiecywanej półtora roku temu długowieczności podstawki AM2. Mamy bowiem w rękach procesor AMD nowej generacji. Czy zadziała na obecnych na rynku od kilku czy kilkunastu miesięcy płytach AM2?
Teoretycznie nie powinno być tu żadnych przeszkód. Phenom jest kompatybilny zarówno z podstawką AM2+, dla której został stworzony, jak i AM2 - przestawia się wtedy w tryb HT 1.0 i działa trochę wolniej. O ile? O tym chcielibyśmy się przekonać.
Niedawno na łamach naszego portalu opublikowaliśmy test płyt głównych AM2. Szczęśliwie się zatem składa, bo w naszej redakcji wciąż mamy jeszcze kilkadziesiąt płyt z tą podstawką, co zamierzamy teraz wykorzystać. Obsadzimy po kolei Phenoma 9900 na wybranych płytach i sprawdzimy, czy komputer z tymi komponentami się uruchomi.
Pierwsze eksperymenty niestety zakończyły się porażką. Kilka płyt, które poszły "na pierwszy ogień" odmówiło współpracy z Phenomem:
- ASUS M2N32-SLI Deluxe - po uruchomieniu wiatraczki w komputerze na chwilę rozkręcają się, po czym zestaw się sam wyłącza. Brak obrazu na monitorze.
- ASUS M2A-VM - zestaw się uruchamia, wiatraczki pracują, ale na monitorze nie pojawia się obraz. System wydaje się wisieć już w początkowych fazach stanu POST, bo nawet diody na klawiaturze są wyłączone.
- Gigabyte GA-MA69G-S3H - jak wyżej.
- Biostar TF560 A2+ - jak wyżej
To niestety dowód, że bez aktualizacji BIOS-u się nie obejdzie. Oznacza to jednocześnie, że jeśli użytkujecie teraz zestaw z procesorem AMD, a producent Waszej płyty głównej nie wyda dla niej nowego BIOS-u wspierającego procesory Phenom, możecie zapomnieć o modernizacji komputera o układ czterordzeniowy... Na szczęście wielu producentów już stosowne BIOS-y opublikowało na swoich stronach internetowych, a kolejni - miejmy nadzieję - zrobią to w najbliższym czasie. Jeśli nosicie się z zamiarem kupna procesora Phenom, upewnijcie się jednak wcześniej, że dla Waszej płyty dostępny jest już stosowny BIOS.
Pierwszą płytą, której wymieniliśmy BIOS, była Gigabyte GA-MA69G-S3H. Najnowszy BIOS dla niej w chwili gdy piszemy te słowa to wersja F5, która została wydana 30 listopada. To jednocześnie pierwsza rewizja BIOS-u, w której dodano obsługę procesorów Phenom.
Po aktualizacji BIOS-u (musieliśmy w tym celu zainstalować na płycie procesor Athlon 64 X2), mogliśmy już podmienić CPU w zestawie testowym na Phenoma 9900. Zestaw bez większych problemów obudził się, a płyta poprawnie rozpoznała nasz procesor jako "AMD Engineering Sample".
Kolejną płytą, którą wzięliśmy "na warsztat" jest ASUS M2A-VM HDMI. Najpierw aktualizacja BIOS-u do wersji 1603. Potem podmiana procesora na Phenom i... sukces! Także i tu procesor ruszył, a na monitorze zobaczyliśmy następujący ekran powitalny:
Następną płytą, której wymieniliśmy BIOS jest Biostar TF560 A2+ z chipsetem nForce 560. Już chyba nikogo nie zaskoczymy, gdy napiszemy, że i na tej płycie Phenom obudził się do życia :-)
Mogilbyśmy tak sprawdzić jeszcze kolejnych kilka czy kilkanaście płyt, ale chyba nie ma już takiej potrzeby. Wnioski, jakie można wyciągnąć z tych eksperymentów są takie: bez nowszego BIOS-u płyta AM2 nie rozpozna Phenoma (komputer wręcz nie wstanie), zaś po wymianie BIOS-u wszystko działa prawidłowo, a przyrost wydajności z tytułu przesiadki z procesora jednordzeniowego jak Sempron czy Athlon 64, czy dwurdzeniowego jak Athlon 64 X2 na procesor czterordzeniowy jest naprawdę bardzo duży - oczywiście nie we wszystkich aplikacjach, ale coraz więcej programów czy gier potrafi już wykorzystać dodatkowe rdzenie procesora.
Co więcej, AMD zapowiada, że na obecnych płytach AM2 działać będą nie tylko produkowane obecnie Phenomy 65 nm, ale także modele 45 nm, które firma zapowiedziała na drugą połowę 2008. Oczywiście wtedy również konieczna będzie wymiana BIOS-u w płycie. Jeśli macie płytę dużego, znanego producenta, który regularnie dba o to, by publikować kolejne wersje BIOS-ów dla swoich wyrobów, nie macie powodów do obaw. Gorzej jeśli producent skupi się na nowszych modelach płyt głównych, a o swoich starych produktach zapomni. Wtedy jesteśmy... ugotowani.
Podkręcanie
Procesory Core 2 Duo zdobyły serca entuzjastów nie tylko swoją świetną wydajnością, ale także zadziwiająco wysoką podatnością na podkręcanie. Nie dziwne więc, że wszystkich interesuje teraz, jak dobrze podkręca się Phenom.
Na początek kilka "disclaimerów": testujemy inżynieryjną wersję procesora, w dodatku w rewizji B2. Procesory rewizji B3 mają być wyraźnie lepiej podatne na podkręcanie. Ponadto bohater artykułu już "firmowo" taktowany jest stosunkowo wysokim zegarem - 2,6 GHz. Dlatego na jego podatność na podkręcanie warto patrzeć z pryzmatu modeli niższych, jak Phenom 9500 (2,2 GHz) i 9600 (2,3 GHz). Spodziewamy się po nich, że osiągną podobne wyniki podczas podkręcania. I wreszcie, do testów podkręcania użyliśmy płyty głównej Gigabyte GA-790FX-DQ6, która podobno w chwili obecnej nie jest idealną podstawą do podkręcania - ponoć ma problemy z przekroczeniem HT na poziomie 225 MHz. Sytuacja może się zmienić wraz z nowym BIOS-em, ale jeszcze takiego nie mamy. Koniec disclaimera.
Z racji przewidywanych problemów z podkręcaniem HT na płycie Gigabyte i dość ograniczonego czasu na eksperymenty (dziś nasz Phenom pojechał już do kolejnej redakcji), zdecydowaliśmy się na podkręcanie procesora przez podbicie jego mnożnika. Inżynieryjny Phenom 9900 na nasze szczęście ma odblokowany mnożnik, który można zmieniać w górę i w dół. W dodatku można ustawiać nawet wartości połówkowe (np. 12,5).
Domyślny mnożnik Phenoma 9900 to 13. Zmieniliśmy go na 14, co spowodowało podbicie zegara procesora z 2,6 do 2,8 GHz. Nie zrobiło to na układzie żadnego wrażenia. System cały czas był stabilny, nawet bez podnoszenia napięć zasilających. Szybko podbiliśmy więc mnożnik do 15, co dało taktowanie procesora zegarem 3 GHz. Cały czas zostawiliśmy domyślne napięcie zasilające procesor - 1,3 V. Niestety przy takich ustawieniach system nie był stabilny i przy próbie uruchomienia benchmarków zawieszał się.
Zdecydowaliśmy się na podniesienie napięcia zasilającego procesor (Vcore). Przy wartości 1,3750 V większość aplikacji działała prawidłowo, ale te, które obciążały wszystkie rdzenie procesora (np. Cinebench xCPU test), wychodziły do pulpitu Windows. Dopiero podbicie napięcia Vcore do 1,4375 V przywróciło stabilność naszej platformie i szybkie badanie stabilności systemu (pół godziny katowania różnymi aplikacjami, w tym Cinebench xCPU) nie wytrąciły systemu z równowagi.
Zachęceni tym eksperymentem postanowiliśmy sięgnąć nieco wyżej. Przestawiliśmy mnożnik procesora na 15,5. Spowodowało to podbicie zegara procesora do 3,1 GHz. Obniżyliśmy napęcie do 1,3750 V. Po kilku chwilach nasz system się niestety zawiesił.
Niestety szybkie próby podbicia napięcia Vcore niewiele pomogły - nasz system nadal był niestabilny. Być może udałoby się dobrać parametry pracy procesora tak, by ten pracował stabilnie także przy częstotliwości 3,1 GHz, ale nie mieliśmy już czasu na dalszy tuning systemy - musieliśmy oddać platformę testową.
Stabilne 3 GHz to jednak bardzo dobry rezultat jak na inżynieryjną wersję procesora, przeznaczoną przede wszystkim do wewnętrznych testów przez AMD i jej partnerów. Dodajmy, że AMD wcześniej nie przekazywała prasie procesorów w wersji Engineering Sample, co ma w swoim zwyczaju Intel. Zdecydowano się na taki krok dopiero w przypadku Phenomów.
Wersje sklepowe procesorów w nowej rewizji B3 powinny się podkręcać przynajmniej do takiego samego poziomu, a może nawet więcej (podobno mają się kręcić wyraźnie lepiej). Przekonamy się o tym jednak dopiero wtedy, gdy procesory trafią do sklepów.
Ciekawą funkcją procesorów Phenom jest ponadto możliwość podkręcania każdego rdzenia procesora z osobna. Służą temu celowi odpowiednie suwaczki w aplikacji AMD OverDrive. Nie mieliśmy już wystarczająco czasu, by się tymi suwaczkami pobawić (sprawdziliśmy i działają - przy różnych ustawieniach poszczególne rdzenie pracowały z innymi częstotliwościami), ale szczerze mówiąc... nie za bardzo widzimy zbyt wiele praktycznych zastosowań tego rozwiązania. Ale może Wam coś przyjdzie do głowy? :-)
Podsumowanie
Nowe, czterordzeniowe procesory AMD nie są niestety tak szybkie, jak się tego po nich spodziewaliśmy. Gdy na rynek wchodziły układy Core 2 Duo, rozpoczęto spekulacje na temat nowej architektury AMD nazywanej wówczas K8L (a chodziło o K10), która miała stanowić przeciwwagę dla Conroe. Im jednak więcej było wiadomo na temat K10, tym bardziej gasły nadzieje na to, że AMD zaprezentuje potwora wydajności, który zmiażdży wszystkie istniejące rozwiązania. Architektura K10 zawiera szereg usprawnień, które wpływają na jej większą wydajność w stosunku do architekur układów Athlon 64 i Athlon 64 X2, jednak pod wieloma względami (wydajność, pobór mocy) nie udało się pokonać procesorów Core 2 Quad. I nawet nie pomogła tu "natywna" czterordzeniowa architektura, często przyrównywana do "sklejki", jaką jest układ Kentsfield (a także Penryn). Phenom przy tym samym zegarze jest wolniejszy od czterordzeniowych układów Intela w zdecydowanej większości benchmarków, które przeprowadziliśmy. Tym bardziej, jeśli przyrównujemy go do układów 45 nm (Penryn).
Dodatkowym problemem Phenoma jest mocno nagłośniony błąd bufora TLB, który ma być wyeliminowany w rewizji B3 układów. Procesory dostępne obecnie (B2), w tym bohater tego artykułu, obarczone są błędem. Przedstawiciele AMD uspokajają jednak, że problem został mocno wyolbrzymiony. Teoretycznie system z Phenomem może się zawiesić przy wszystkich rdzeniach procesora obciążonych do granic możliwosci. W praktyce kłopoty ze stabilnością udało się odtworzyć AMD tylko w warunkach laboratoryjnych. Sami nie uświadczyliśmy żadnych problemów z testowaną platformą, mimo że katowaliśmy ją najprzeróżniejszymi aplikacjami, także tymi obciążającymi wszystkie rdzenie (np. Prime95 25.5). System był stabilny jak skała. Inni dziennikarze testujący Phenomy też nie napotkali problemów. To dobry znak, bo wychodzi jednak na to, że błędu TLB nie powinniśmy się tak bardzo bać.
Kłopoty Phenoma, które wyszły na jaw wraz z jego premierą nie oznaczają jednak, że procesor nie ma zalet! Jego istotnym atrybutem jest możliwość instalacji na płytach AM2, pod warunkiem jednak, że producent wyda do nich odpowiedni BIOS (bez nowego BIOS-u ani rusz!). Fakt ten ucieszy wielu posiadaczy platform z procesorami AMD, którzy w łatwy sposób mogą zmodernizować swój komputer i wymienić swój jedno- czy dwurdzeniowy procesor na czterordzeniowego Phenoma. Nie trzeba wymieniać płyty głównej czy pamięci RAM. Dla wielu osób to najtańsza droga do modernizacji komputera.
A co z osobami, które planują kupno nowego komputera lub gruntowną modernizację obecnego, co i tak będzie się wiązało ze zmianą plyty głównej? Tu wszystko zależy od polityki cenowej AMD. Na chwilę obecną dostępne na rynku procesory Phenom (modele 9500 i 9600) nie są zbyt atrakcyjnymi produktami. Phenom 9500 (2,2 GHz) kosztuje w Polsce około 800 złotych - za tę kwotę nabyć można układ Intel Core 2 Quad Q6600, czyli czterordzeniowca Intela taktowanego wyższym zegarem - 2,4 GHz. Jest szybszy od Phenoma 9500, a przy tym lepiej się daje podkręcać. W dodatku płyty pod C2Q wcale nie są droższe od płyt pod procesory AMD. Sytuacja może się jednak zmienić już za kilka dni, bo podobno ceny Phenomów 9500 w polskich sklepach mają spaść do poziomu nawet około 660-670 złotych. Czekamy z niecierpliwością.
Sytuacja ma się jednak zmienić w przyszłym roku. AMD zapowiada bardzo agresywną politykę cenową. Phenomy będą wycenione tak, żeby naprawdę nawiązać rywalizację z układami Intela. Sam Intel również nie pozostaje bierny. W styczniu firma ma zaprezentować "cywilne" wersje procesorów Penryn (obecnie dostępnę sa tylko bardzo drogie odmiany Core 2 Extreme), które - według plotek krążących po internecie - mają być jeszcze tańsze od Kentsfieldów. Czyli za obecną cenę układu Core 2 Quad Q6600 (2,4 GHz) kupić będziemy mogli Penryna o wyższym zegarze - Core 2 Quad Q9300 (2,5 GHz). Nie dość, że szybszy "zegarowo", to jeszcze dodatkowo szybszy od Kentsfielda "zegar w zegar" (patrz wykresy wydajności w tym artykule). AMD będzie się musiało naprawdę postarać, żeby zaoferować Phenoma w konkurencyjnej dla Q9300 cenie. Takie potyczki procesorowych liderów wyjdą jednak na dobre nam, konsumentom.
AMD zamierza z Intelem konkurować jednak nie tyle samymi procesorami, ale całymi platformami. Widzimy już, że Phenom pasuje do starych płyt AM2 - płyty z podstawką AM2+ nie są wcale niezbędne. AMD zapewnia, że podobną kompatybilność zachowają także płyty AM2+, w których zainstalować będzie można procesory AM3, które zadebiutować mają w 2009 roku!
Posiadacze platform AMD (i płyt głównych z chipsetem AMD serii 7) będą mogli także w łatwy sposób rozbudowywać swoje komputery o kolejne karty graficzne. Dziś mogą zainstalować pojedynczego Radeona HD 3850, ale za jakiś czas mogą dokupić drugą taką kartę, a oba akceleratory spiąć w tryb CrossFire. Wydajność takiego rozwiązania ma być porównywalna z GeForce 8800 GTS 512 MB (sami tego jeszcze nie sprawdzaliśmy). Ale potem można dołożyć jeszcze jednego Radeona... i jeszcze jednego. System z czterema kartami powinien zapewnić naprawdę bardzo wysokie osiągi w grach. Tak przynajmniej mówi teoria, bo odpowiednich sterowników jeszcze nie ma - są zapowiadane na styczeń. W dodatku - jak widzimy po penetracji rynku przez systemy CrossFire i SLI - nie jest to rozwiązanie szczególnie popularne i lubiane przez konsumentów. Wolą oni jednak pojedynczą, acz szybszą kartę graficzną niż dwie wolniejsze pracujące w tandemie.
Czy AMD zdoła przekonać konsumentów do platformy Spider? Wśród naszych Czytelników zdania są podzielone. Jedni twierdzą, że ich zdaniem AMD nie ma dla nich nic ciekawego do zaoferowania i bardziej atrakcyjnym rozwiązaniem (także cenowym) jest system oparty o procesor Intela. Inni postanowili zaczekać z decyzją o zakupie procesora do stycznia, żeby przekonać się, jak rozwinie się sytuacja cenowa i jakie oferty przedstawi zarówno AMD na procesory Phenom, jak i Intel na układy Penryn. Jeszcze inni już teraz wiedzą, że ich kolejnym procesorem będzie właśnie Phenom. Większość osób z tej ostatniej grupy to obecni posiadacze platform z procesorami AMD, którzy nie chcą wymieniać płyty głównej, a chcieliby przesiąść się na procesor czterordzeniowy.
Wszystko jednak w rękach AMD i Intela, i tego, na jakim poziomie ustalą ceny swoich procesorów. Być może druga grupa osób (tych wahających się), wybierze jednak "Zielonych"? A jeśli ceny Phenomów będą tak "fenomenalne", jak to podają niektóre źródła, to może i pierwsza grupa (sceptyków) zdecyduje się na układy AMD? Ciężko jest teraz spekulować. Wszyscy przekonamy się w styczniu. O Phenomach wiemy już bardzo dużo, ale nadal nie wiemy jeszcze, jakie naprawdę będą ich ceny za miesiąc.
Historia zmian w artykule
12.12.2007 21:34 Pierwsza wersja tekstu.
13.12.2007 00:12 Dodane wyniki z Crysis.
13.12.2007 01:58 Dodane wyniki z Unreal Tournament 3.
13.12.2007 02:50 Dodane wyniki w DivX 6.8.
13.12.2007 03:13 Dodane wyniki w XviD 1.1.3.
13.12.2007 04:15 Dodane wyniki RealStorm Benchmark 2006.
13.12.2007 12:58 Nowa strona w artykule - "Temperatura i pobór mocy".
13.12.2007 16:16 Wyniki testów uzupełnione o procesor dwurdzeniowy - Core 2 Duo E6700 (2,66 GHz).
13.12.2007 17:27 Pomiary temperatury uzupełnione o poprawne wartości.
13.12.2007 22:48 Nowa strona - "Zgodność z płytami AM2".
13.12.2007 23:18 Część wykresów uzupełniona o wyniki procesora Athlon 64 X2 5200+ (2,6 GHz) - 3DMark06, Cinebench, Crysis, Unreal Tournament 3, Far Cry.
14.12.2007 03:09 Zaktualizowana strona "Zgodność z płytami AM2".
14.12.2007 15:46 Nowa strona - "Podkręcanie".
14.12.2007 19:54 Strona "Zgodność z płytami AM2" uzupełniona o kolejne dwie płyty.
14.12.2007 20:40 Zaktualizowana strona "Podkręcanie".
16.12.2007 00:31 Wszystkie wykresy w artykule zaktualizowane o wyniki procesorów Core 2 Duo E6700, Athlon 64 X2 5200+ oraz Core 2 Quad Q9450 (Penryn).
16.12.2007 01:20 Dodane testy WinRAR oraz konwersja WMV HD.
17.12.2007 12:13 Strona "Pobór mocy" uzupełniona o wykresy ilustrujące pobór mocy (porównanie procesorów AMD i Intel).
17.12.2007 13:44 Nowa strona - "Podsumowanie". Artykuł ukończony. Nie wykluczamy jednak aktualizacji w przyszlości :)